Astygmatyzm to oprócz nadwzroczności i krótkowzroczności, kolejna wada refrakcji układu optycznego naszego oka. Może występować samoistnie lecz częściej towarzyszy innym wadom wzroku ( czyli nadwzroczności lub krótkowzroczności).
Astygmatyzm zwany inaczej niezbornością polega na tym, że wpadające do oka promienie światła skupiają się w różnej odległości od siatkówki powodując, że obraz odbierany przez siatkówkę jest niewyraźny i nieostry.
Astygmatyzm w większości jest spowodowany nieprawidłowym (niesferycznym) kształtem centralnej rogówki. Obszar rogówki centralnej nie jest idealnym okręgiem, tylko przypomina bardziej elipsę.
Objawami wszystkich wad wzroku jest niewyraźne widzenie( dotyczy to nadwzroczności i astygmatyzmu) lub gorsze widzenie z większej odległości (w krótkowzroczności). W przypadku występowania astygmatyzmu u dzieci, próbują one ustawić głowę i wtórnie oczy, pod pewnym kątem by widzieć lepiej. Dzieci starsze mogą skarżyć się na gorsze widzenie i wówczas zawsze powinny być zbadane przez okulistę pod kątem wady wzroku.
Nieskorygowane wady wzroku mogą powodować bóle oczu, bóle głowy, zaczerwienienie oczu czy przewlekle zapalenia spojówek. Dzieci źle widzące często nie lubią czytać, bo im się szybko męczą oczy. Nierzadko nauczyciele w szkole, zwłaszcza w młodszych klasach zauważają problemy wzrokowe swoich uczniów i przekazują to rodzicom.
Astygmatyzm, tak jak i pozostałe wady wzroku, często występują rodzinnie, więc warto dzieci z takich rodzin badać okulistycznie między 3 a 4 tym rokiem życia, by określić ich wadę wzroku. Najczęściej astygmatyzm jest wadą wrodzoną wzroku, czasem może pojawić się później, w następstwie urazów lub chorób rogówki.
Jeśli okulista stwierdza wadę wzroku u dzieci, to bez względu czy towarzyszą jej jakieś objawy, czy też nie, zaleca noszenie okularów na stałe. W okularach dziecko powinno widzieć 100% optotypów. Jeśli nie osiągamy pełnej ostrości wzroku u dziecka w korekcji okularowej, to mówimy o niedowidzeniu, ambliopii czy „leniwym oku”. Osiągana ostrość wzroku zależy od wielkości wady refrakcji i momentu jej wykrycia. Późno wykryte – dopiero w okresie szkolnym, wady wzroku takie jak astygmatyzm mogą być przyczyna trwałego niedowidzenia, stąd tak ważna jest profilaktyka i wczesne wykrywanie wad wzroku.
Leczenie astygmatyzmu zawsze zaczynamy od noszenia okularów korekcyjnych. Soczewki nagałkowe toryczne ( korygujące astygmatyzm) są trudniejsze w aplikacji, mogą się łatwo przekręcać na oku i powodować gorsze widzenie. Soczewki korygujące astygmatyzm zawsze powinny być zalecane dopiero po osiągnięciu dobrej ostrości wzroku w okularach.
U osób dorosłych można wykonywać zabiegi chirurgii refrakcyjnej ( na rogówce) by zniwelować wadę wzroku, w tym astygmatyzm.
Astygmatyzm, tak jak każda wada wzroku, musi być leczona za pomocą odpowiedniej korekcji okularowej czy soczewek kontaktowych. Ważne jest jak najwcześniejsze zdiagnozowanie tej wady i podjęcie natychmiastowe leczenia.