Daltonizm to zaburzenie funkcji oka, głównie siatkówki polegające na nieprawidłowym rozpoznawaniu barw lub w rzadkich sytuacjach na zupełnym braku możliwości rozpoznawania kolorów. Całkowita ślepota na barwy – achromatopsja– zdarza się bardzo rzadko i polega widzeniu otaczającego świata tylko w szarości.
Częściej spotyka się częściowe zaburzenia widzenia barwnego – daltonizm, który występuje u około 4-8% populacji, głównie mężczyzn. Jest to schorzenie genetycznie uwarunkowane, dziedziczone recesywnie w sprzężeniu w chromosomem X. Kobiety posiadają 2 chromosomy X i by wystąpił u nich daltonizm, muszą mieć 2 nieprawidłowe geny, po 1-dnym na każdym chromosomie X. Mężczyźni mają tylko 1 chromosom X i dlatego u nich obecność już jednego nieprawidłowego genu powoduje występowanie daltonizmu. To tłumaczy 10 krotnie częstsze występowanie schorzenia u mężczyzn. Córki chorych mężczyzn by mieć daltonizm muszą otrzymać 1 nieprawidłowy gen od matki i 1 nieprawidłowy od ojca. Synowie chorych mężczyzn, by być daltonistami muszą odziedziczyć nieprawidłowy 1 gen od prawdopodobnie bezobjawowej matki.
Czym jest wywoływany daltonizm?
Daltonizm jest wywoływany przez nieprawidłową funkcję czopków lub zupełny brak tej funkcji. Stopień dysfunkcji może być różny stąd też różne zaburzenia widzenia. Najczęściej obserwuje się zaburzenia rozpoznawania barwy czerwonej i zielonej. Osoby z tą dysfunkcją widzą prawidłowo kolor niebieski, żółty, biały, czarny, szary, natomiast kolory czerwone i zielone są barwami mniej lub bardziej szarymi. Zaburzenia rozpoznawania barwy niebieskiej i żółtej są dużo rzadsze. Najrzadziej występuje całkowita ślepota na barwy, kiedy to otaczający świat jest po prostu szary. są dużo rzadsze. Najrzadziej występuje całkowita ślepota na barwy, kiedy to otaczający świat jest po prostu szary.
Jak widzą daltoniści?
Poniższa ilustracja pokazuje jak widzi osoba zdrowa (normal), osoby z zaburzeniami rozpoznawania barwy zielonej i czerwonej (deuteranope i protanope) oraz osoba z zaburzeniem rozpoznawania barwy niebieskiej (tritanope).
Adv Healthc Mater. 2018 Jun 20; 7(12): 1800152.
Zaburzenia rozpoznawania barw mogą być też schorzeniem nabytym. Mogą występować u pacjentów z zaćmą, schorzeniami siatkówki czy nerwu wzrokowego, u osób przyjmujących niektóre leki lub substancje psychoaktywne.
Jak daltonizm wpływa na życie osób z tą dysfunkcją?
Osoby widzące prawidłowo barwy muszą sobie wyobrazić jak widzą i jak się czują osoby z dysfunkcją rozpoznawania barw, jak to wpływa na ich codzienne życie zwłaszcza w pracy. Mimo ciągłego postępu nauki i techniki niewielkie wsparcie jest im oferowane. Pojawiają się pierwsze informacje o terapii genowej w achromatopsji, czy stosowaniu odpowiednio barwionych soczewek kontaktowych dla poprawy postrzegania barw.
Niektóre zawody np. medyczne, elektrycy, malarze czy florystki, projektanci mody muszą mieć prawidłowe postrzeganie barw. Ważna jest znajomość tego faktu dla młodych ludzi wybierających swój zawód na całe życie. Nie warto przy wyborze zawodu zatajać tego faktu, bo można mieć w przyszłości problemy lub nie móc wykonywać wymarzonego czy wyuczonego zawodu. Kierowcy niezawodowi nie muszą mieć prawidłowego widzenia barwnego.
Jeśli w naszym otoczeniu jest osoba z problemem rozpoznawania barw warto o tym wiedzieć i służyć jej pomocą, kiedy ona jej od nas potrzebuje. Nie prośmy jej też o podanie bardziej czerwonego jabłka, bo dla niej wszystkie mogą być po prostu szare.